Blog armoede

Armoede? Begin met het verminderen van de ervaren stress

Mensen die in armoede leven hebben last van chronische stress. Chronische stress zorgt ervoor dat het lichaam voortdurend in de overlevingstand zit. Enkele gevolgen zijn; slecht slapen, prikkelbaarheid, psychische problemen en gevoeligheid voor angst en verslaving. Daarom werkt cognitieve training beter in het bestrijden van individuele armoede dan hameren op zelfstandigheid.

Mijn naam is Tina Akkerhuis (ambassadeur bij de raadbaak) en ik werk sinds november (2020) bij PPMO-Frontlijn (Gemeente Rotterdam). Frontlijn geeft praktische steun aan bewoners van Rotterdam, voornamelijk gericht op financiën. Bij Frontlijn werken we vanuit de theorie van de schaarste. Deze theorie geeft aan hoe hulpverleners bewoners die chronische stress hebben omdat zij armoede ondervinden kunnen begeleiden (op zo’n manier waardoor stress afneemt en niet toeneemt). Iedereen in de maatschappij draagt zijn steentje bij. Ik hoop door wat kennis en kunde te delen deze maatschappelijke taak meer op de voorgrond te krijgen.

Chronische stress

Chronische stress zorgt ervoor dat de executieve functies (controlefuncties van de hersenen) van het brein op pauze worden gezet. Executieve functies van het brein bevinden zich in de prefrontale cortex (Smidts en Huizinga, 2017). De prefrontale cortex heeft als doel om informatie samen te voegen en aan te sturen. De executieve dienstbetrekkingen die zich hier vormen zijn; het stellen van doelen, het analyseren van situaties, beslissingen nemen, emoties en verlangens reguleren en het gedrag dat nodig is om bepaalde doelen te bereiken. Kortom: alles wat een gemiddeld mens nodig heeft om zich in de samenleving te handhaven. De executieve functies kunnen worden ingedeeld in; het werkgeheugen, de impulsbeheersing en flexibiliteit. Chronische stress zorgt er dus voor dat het lichaam en geest minder goed functioneren.

Armoede

Wanneer je langere tijd niet de middelen hebt voor goederen en voorzieningen die in een samenleving als minimaal noodzakelijk gelden, dan leef je in armoede. Armoede is afhankelijk van tijd en plaats en geeft dus weer dat je op de huidige plek waar je woont je voor langere tijd niet voldoende geld hebt om de goederen en voorzieningen die in de samenleving nodig zijn in bezit te hebben.

Schaarste

Om een verbinding te maken tussen chronische stress en armoede is het van belang om het begrip schaarste te beschrijven. Uit onderzoek van onder andere Mullainathan en Shafir (2013) blijkt dat het gevoel van schaarste, gebrek aan geld, een groot deel van het denkvermogen inneemt. Gevolgen van schaarste zijn het leven van dag tot dag, het nemen van onverstandige beslissingen, tunnelvisie denken en het niet doel en probleemoplossend meer kunnen denken. Het gevoel van schaarste zorgt dat het niet lukt om uit de armoede te komen. Maar hoe kun je iemand helpen om wel uit armoede te komen?

Handvaten

Als professional is mijn ambitie om iemand te sturen naar zelfstandigheid. Maar dit is vaak niet het eerste doel van de bewoners die geholpen worden. Ze willen juist zo snel mogelijk van hun schulden af zijn. Als professional help je hen hierbij terwijl je stuurt naar zelfstandigheid en stress afneemt. Om dat goed te laten verlopen is het van belang dat er actief gewerkt wordt aan het trainen van de executieve functies van de bewoners. Dit doe je optimaal door bewoners te helpen met het maken en uitvoeren van doelen. Zo wordt de bewoner getraind in het gebruiken van het werkgeheugen, het organiseren/ prioriteren, het plannen, het volhouden van aandacht, het doorzetten, de metacognitie en de flexibiliteit. Doelen kunnen stapsgewijs worden behaald: (Jungmann, Wesdorp & Madern, 2020). Stap 1: bepalen doel, stap 2: uitwerken plan, stap 3: doen en stap 4: evalueren en indien nodig herzien.

Wil je meer lezen over armoede dan kan je een kijkje nemen op:

Hoe armoede de hersenontwikkeling verstoort - NEMO Kennislink

Effecten van armoede en stress op het handelingsperspectief (rug.nl)

Wat werkt bij de aanpak van armoede en schulden | Movisie